Enable Javascript


Gebruikerswaardering: 4 / 5

Ster actiefSter actiefSter actiefSter actiefSter inactief
 

Artikelindex

Lightroom, het gemak dient de (hobby)fotograaf

Inleiding tot foto's optimaliseren met Lightroom:
In Lightroom kun je heel snel en zeer comfortabel een enkele of een hele reeks foto's optimaliseren.
De volgende onderwerpen zal ik hier behandelen, met de nadruk op optimaliseren, elk op een eigen pagina.
Indien je in een foto geen plaatselijke bewerking nodig heeft dan kun je met dit ene programma volstaan.

  1. Importeren - Library - foto's laden, vergelijken, groeperen en selecteren. (beperkt)
  2. Develop - foto's optimaliseren.
    (uitgebreid)
  3. Exporteren - Export - instelling voor bit-diepte en kleurruimte. (beperkt)
  4. Printen - Print - instelling voor optimaal afdrukken. (beperkt)

Dit is beslist geen cursus of workshop, maar gewoon een opkontje om je op mijn manier op weg te helpen. De nadruk leg ik op de module Develop, daar hier de foto wordt geoptimaliseerd. Van de module Print behandel ik alleen het optimaal instellen van de kleurruimte, de modules Diashow en Web sla ik over. De versie hier is Adobe Photoshop Lightroom 1.3.1 en Adobe Camera Raw 4.3.1. Als je oudere versies gebruikt dan kun je die gratis bij Adobe updaten.
Adobe Photoshop Lightroom is een volledig zelfstandig werkend programma en moet apart worden aangeschaft. Plaatselijke bewerkingen en kussen/ton vervorming en correctie van perspectief zijn (nog) niet mogelijk. Maar daarvoor kun je even uitwijken naar elk ander programma dat Jpeg of 8-16 bits Tiff en/of PSD ondersteund. Je kunt twee verschillende externe programma's instellen, voor een tijdelijk uitstapje om er even tussendoor, een plaatselijke bewerking uit te voeren (bij mij: Adobe Photoshop CS3 en Nikon Capture NX). Export is mogelijk naar DNG (zie bij RAW ), 8-16 bits Tiff en PSD en Jpeg. De te gebruiken taal is instelbaar in: Engels, Duits en Frans. Nederlands en anders talig is niet voorgezien. Ik ga hier uit van de Engelse taal. Van taal wisselen (vanuit Engels): menu-Edit-Preferences-General Language: (uitvalmenu openen en taal kiezen).

Adobe Camera Raw is het programma waar de Lightroom module Develop op is gebaseerd. Camera Raw wordt met Photoshop CS3 (CS2) en Photoshop Elements gedeeld. Camera Raw slaat de bewerkingen in een apart XMP-bestand (behalve bij DNG) op, Lightroom doet dat standaard in de Lightroom Catalog -database maar het kan ook apart als XMP. TIP: net als Camara Raw kan ook Lightroom PSD, Tiff en Jpeg bestanden aan. De beeldbewerkingen in de Lightroom module Library laat ik hier links liggen, alles wat hier kan dat kan in de module Develop veel makkelijker en beter. RAW -bestanden, dat is het soort bestand waarin je het best kun fotograferen daar je dan de meeste en beste correctie mogelijkheden hebt. Raw is geen bestandformaat maar een "soort" aanduiding, per merk, en zelfs type camera, kan het bestandformaat anders zijn. Adobe heeft daarop het DNG -formaat ( D igital N e g ative) bedacht waar je je foto's naar kunt omzetten. Dit om te voorkomen dat je huidige formaat later niet meer gangbaar/leesbaar is.
Maar hier kan een klein addertje onder het gras zitten, sommige merken, zoals Nikon met NEF, schrijven extra informatie over bewerkingen in het fotobestand en daar kan DNG niets mee en dat gaat dan verloren. Dus moet je dan toch het origineel bewaren. DNG kun je natuurlijk ook niet meer met het programma van je camera bewerken. Mijn raad: zet je RAW-bestanden pas om naar DNG als Adobe jouw formaat niet meer wil ondersteunen. Export naar DNG is inclusief alle op de RAW uitgevoerde bewerkingen.

Bestandformaten in Lightroom:
    RAW met alle bewerking opties.
    PSD, Tiff en Jpeg met iets beperkte mogelijkheden voor witbalans en belichting.

Het aanpassen en verdelen van lineair licht:


Dit geeft ongeveer weer hoe de "hoge lichten" in een klein gebied worden gepropt.
Daarentegen hebben de "schaduwen" een zee aan ruimte.
Nu zie je gelijk waarom, in RAW, schaduwen nooit zo'n probleem zijn.

Beeldsensor: Deze meet de lichtwaarden lineair per R-, G- en B-kanaal.
Er worden, merk en camera afhankelijk, speciale R, G en B filters toegepast om de  kleuren aan te passen aan de waarneming door onze ogen. Ogen en hersenen: Wij zien de lichtwaarden meer logaritmisch per R-, G- en B-kanaal. Bovendien zijn onze ogen voor de diverse kleuren niet even sterk gevoelig. Het licht dat de beeldsensor heeft gemeten is dus niet zomaar in het histogram te gebruiken maar moet op de juiste wijze worden verdeeld, een Gamma correctie. Histogram: Dat is een grafische voorstelling van de gemeten lichtwaarden en is aan onze waarneming van het licht aangepast. Horizontaal, X-as, een Gamma gecorrigeerde verdeling. Uiterst links is de lichtwaarde van 0% (zwart) en uiterst rechts de lichtwaarde van 100% (wit) te vinden. Vertikaal, Y-as, wordt het aantal pixels met dezelfde lichtwaarde weergegeven, de bergen en dalen dus. Een histogram wordt standaard als RGB weergegeven, Lightroom geeft ook de uitschieters in meerdere kleuren weer. In de grijze delen overlappen de kleuren elkaar. Met opzet is hier een extreem voorbeeld voor de afbeelding gemaakt zodat overlappen en kleuren-uitschieters duidelijk te zien zijn. Het is duidelijk dat hier weinig schaduwen en veel lichten zijn en het rood in de hoge lichten sterk overheerst. In het histogram zijn de lichtwaarden horizontaal verdeeld in vier stukken van elk 25%, zie de drie dunne verticale lijntjes in de afbeelding:

verdeling van lichtwaarden in het Histogram schaduwenhalfschaduwenlichtenhoge lichten
beschikbare ruimte in het Histogram 25%25%25%25%

Lightroom heeft zelf nog een tweede, zeer praktische, verdeling bedacht welke afwijkt van de 25% verdeling, maar daarover later meer. Bij het onderwerp foto's Optimaliseren wordt het lezen en gebruiken van het histogram verder uit de doeken gedaan.
Clipping: Dat is het dichtlopen van de schaduwen en/of het uitbijten van de helle lichten, verlies aan details dus. Clipping kun je in een histogram herkennen door de start- en/of eindpiek(en) (piek op 0% en/of 100%). In de bovenstaande afbeelding komt Clipping (in het blauw) op 0% voor, al kun je dat hier alleen maar aan het blauwe driehoekje zien (links boven).
Tip: Beter iets onderbelicht als overbelicht, met name bij RAW-bestanden kun je dat zo weer goed maken.

Opmerking:

  • Een foto waarin het licht en kleur gelijkwaardig is verdeeld geeft een mooi verdeeld en tamelijk vlak histogram. Velen denken dat een histogram er zo moet uitzien, maar dat is beslist niet waar. Een perfecte opname van een beeldvullend onderwerp met een overheersende kleur, helderheid en zonder schaduwen zal een histogram geven dat links een lang dal en rechts een hoge berg heeft. Er zijn prachtige foto's te maken met een low-key of high-key histogram (low-key=links een berg / high-key=rechts een berg).
  • Een beetje Clipping is meestal geen probleem en soms in de hoge lichten niet te voorkomen (wolken, venster vanaf binnen, lamp, wit vlak).
  • Als je in een histogram Clipping ziet wil dat niet altijd zeggen dat dat ook zo is. Een foto met alleen maar zuiver witte en zwarte vlakken zal, theoretisch gezien, alleen links en rechts Clipping laten zien met niets daar tussen in (in de praktijk is het door reflecties en schaduwen toch wat anders).

Tips:

  • De Panels langs de vier zijden van Lightroom kun je aan- en uitzetten met de muis en/of een sneltoets.
    Zo heb je meer ruimte voor je foto('s). Zie voor sneltoetsen menu-Window-Panels, Shift+Tab is de snelste en kun je herhalen.
    Als een Panel verstopt is: strijk met de muis langs een rand van het venster en het bijbehorende Panel komt tevoorschijn.
  • Het scherm kun in stappen verdonkeren om je foto('s) beter te beoordelen.
    Zie voor sneltoetsen menu-Window-Lights Out, sneltoets L is de snelste en kun je herhalen.
  • En dan heb je nog menu-Windows-Screenmode, sneltoets F is de snelste en kun je herhalen.
  • Kijk sowieso de menu's even goed door voor de mogelijkheden en let ook op de daar vermelde sneltoetsen, je werkt dan een stuk sneller.
  • In de module Library is er in het rechter Panel ook nog een mogelijkheid voor Keywording (zoeksleutels ingeven). Hiermee volmaak je de archiveringsmogelijkheden van je fotoarchief.
    Een aardige aanvullende optie in de module Library is Painter, het "hoe en wat" leg ik hier niet uit (zie Lightroom Help).
  • Heel veel instellingen, zowel voor de werkomgeving als voor de foto's, zijn op diverse manieren en of plaatsen te wijzigen.
    Wil of moet je snel werken dan is het heel nuttig om dit zelf uit te zoeken.
  • Rechtsklik op een foto (ook in filmstrip) om een menulijst met diverse mogelijkheden en opties te openen.
  • Rechtsklik op een Panel-Sectie om een menulijst met diverse mogelijkheden en opties te openen, je leert zo veel mogelijkheden en instellingen kennen.
  • Normaal gebruik je één Catalog voor alle foto's. Maar je kunt ook, bijvoorbeeld in een map met foto's, een nieuwe Catalog aanmaken. Op deze wijze blijft deze map met foto's in Lightroom gescheiden van de foto's in de Hoofd-Catalog.
  • Stacking voegt foto's, een serie of een setje van het zelfde origineel, samen in een stapel. De volgorde in de stapel kun je zelf bepalen (zie Lightroom Help)
  • Virtual Copy geeft je de mogelijkheid om een foto met verschillende bewerkingen op de filmstrip te zetten, al dan niet gestapeld. Het mooie hiervan: er is toch maar één fotobestand. Dit is mogelijk doordat Lightroom de foto's niet bewerkt maar de bewerkingen opslaat.
  • Edit in... maakt een, al dan niet gestapelde, kopie van de foto op de filmstrip, inclusief de toegepaste bewerkingen, en opent die in het ingestelde externe programma. Het bestandsformaat, kleurprofiel en kleurdiepte is in te stellen. Na afsluiten van het externe programma zijn de bewerkingen in de kopie aangebracht (de kopie ondergaat een permanente bewerking).
  • Op de Adobe Lightroom site staan hyperlinks naar diverse korte maar toch leerzame videotrainingen (Engels).
  • De Alt-toets geeft, net als in Photoshop, vaak een RESET-aanwijzing in de daarvoor in aanmerking komende labels en knoppen. Druk gewoon even op Alt (er gebeurt niets met gemaakte instellingen) en kijk op het scherm dan zie je het van zelf wel wat er verandert. Bij knoppen moet je de Alt-toets ingedrukt houden en er dan op klikken, bij labels is dat niet nodig.
  • Enkele knoppen hebben een meervoudige functie welke wijzigt bij het indrukken van de Alt-, Ctrl- of de Shift-toets.

    (Video2Brain: zeer leerzame, goed begrijpbare en zelfs zeer onderhoudende video trainingen, voor PC en TV, Duitstalig)
  • Video2Brain, Adobe Photoshop Lightroom
  • Video2Brain, Adobe Photoshop CS3
  • Video2Brain, Adobe Photoshop Elements
  • Video2Brain, Makro- und Naturfotografie
  • Video2Brain, Photoshop Compositing

Let op:
Als je een in Lightroom bewerkte PSD-, Tiff- of Jpeg-bestanden exporteert dan moet je die onder een andere naam of op een andere plaats opslaan. Doe je dat niet dan worden bij een volgende keer openen in Lightroom de correcties nogmaals toegepast. Die kun je natuurlijk nog wel resetten, maar het origineel ben je dan kwijt.